“Hitchcock is tijdloos, onze voorstelling is een ode aan de illusie”

Damiaan De Schrijver over QUE SERA SERA

De Franse cineast François Truffaut schreef in 1962 een liefdesbrief aan de Engelse regisseur Alfred Hitchcock met daarin de vraag of hij de master of suspense acht dagen lang zou mogen interviewen. Het resultaat is een interview, vijfhonderd vragen lang, dat door de filmwereld tot heilig relikwie wordt verheven. Bijna zestig jaar later baseert tg Stan het toneelstuk QUE SERA SERA op het boek dat zich baseerde op de films. Acteur en schrijver Damiaan De Schrijver vertelt ons meer over tg Stans ode aan de filmkunst.
- Pieter Desaever

Vanwaar kwam de inspiratie om het stuk te schrijven?

Mijn goede vriend en regisseur Guido Hendrickx (Verbrande Brug, De Proefkonijnen) vertelde mij rond de eeuwwisseling over zijn fascinatie met het boek Le Cinéma Selon Alfred Hitchcock waarin Truffaut de grootmeester acht dagen lang interviewde over zijn rijkgevuld oeuvre. Voor Guido en vele cinefielen zijn die gebundelde interviews de filmbijbel. Even geïntrigeerd door het boek breng ik nu, als ode aan Guido, de vertaalde versie op het toneel.

Een boek naar het toneel vertalen, daar zijn toch een aantal rechten aan verbonden?

Zeer juist, de rechten van de filmbijbel worden zorgvuldig beheerd door de dochter van Truffaut. Toen we haar vroegen of we een toneelstuk rond het boek mochten opvoeren, gebeurde er iets prachtigs. We ontvingen een lange brief met niet alleen haar goedkeuring, maar tevens haar bewondering voor ons gezelschap. Blijkbaar volgde ze tg Stan al jaren en was ze fan van onze voorstellingen.

Hopelijk kunnen jullie het stuk eens opvoeren met haar in de zaal.

Dat zou fantastisch zijn. Ik hoop natuurlijk eens de crisis is overgewaaid om het stuk nog een aantal keer te brengen. Ik pleit ervoor om de voorstelling ook in het Frans te spelen, al zou het maar zijn om dochter Truffaut te behagen en als het even kan, te bedanken. 

Naast het boek baseerden jullie het stuk ook op een aantal interviews tussen Hitchcock, tv-host Dick Cavett en cineast Jean-Luc Godard. Vanwaar de keuze voor nog een interviewer en nog een regisseur?

Allereerst heeft Cavett een heel sinecure stijl van interviewen. Hij voelt zijn gasten op een kritische, maar zeer beschaafde manier aan de tand. In tegenstelling tot Truffaut die, als fanboy van Hitchcock, nauwelijks een kritisch standpunt innam tijdens zijn interviews met de grootmeester. 

Daarnaast staat Godard mooi in contrast met Hitchcock, waardoor we het filmmaken van beide regisseurs helder tegen de lamp kunnen houden. Want dat is uiteindelijk de insteek van QUE SERA SERA: een ode aan de filmkunst. Waar Godard veel interactie had met de acteurs en ze zelf inspraak gaf in verschillende scènes, laat Hitchcock niets aan het toeval over. De Engelsman, trouwens ook een ingenieur, meet elke scène tot in de puntjes uit en steunt voornamelijk op technische hoogstandjes, onafhankelijk van de acteurs. Godard daarentegen steunt eerder op het gevoelsmatige en leunt daarmee eerder aan bij arthouse. De Fransman heeft zich altijd tegen de commerciële filmindustrie willen afzetten terwijl Hitchcock werd gezien als het boegbeeld van de commerciële film.

Daar bracht Truffaut met zijn boek verandering in.

Inderdaad. Niet alleen via het boek maar ook via Cahiers du Cinéma, het roemrijke filmtijdschrift, heeft Truffaut, die naast cineast ook filmcriticus was, de werken van Hitchcock van veel status laten genieten. Truffauts interviews en analyses over de technische hoogstandjes van Hitchcock droegen bij tot het respect die de ganse filmwereld opbracht voor de cineast.

Nadat de gordijnen opengaan, ziet het publiek de skyline van New York. Moeten de toeschouwers het gevoel krijgen dat ze in de Dick Cavett Show zijn terechtgekomen?

Deels ja, maar het maakt ook deel uit van onze openingsscène waarin we naar de film Rope van Hitchcock verwijzen. Een absurde scène waarin onze technieker als lijk moet dienen en we hem in een kist proberen te moffelen. 

Tijdens de Dick Cavett Show bespreken Godard en Hitchcock niet alleen hun oeuvre, maar gaan ze ook in op de actualiteit. Bespreekt tg Stan tijdens QUE SERA SERA de actualiteit van toen, of die van nu?

We proberen altijd kort op de bal te spelen. Als we de voorstelling nu (red. mei 2020) hadden mogen spelen dan hadden we ongetwijfeld de eerste tien minuten in mondmaskers opgetreden. In het uitgeschreven stramien van de voorstelling gaan we ook een aantal keer in op de actualiteit van toen. Zo gaan we in op de commotie die ontstond die Hitchcock over zich kreeg toen hij acteurs als vee bestempelde. 

Zowel in de documentaire als in de Dick Cavett Show komen nog andere regisseurs aan bod. Passeren er nog andere cineasten dan Truffaut, Godard en Hitchcock de revue?

Orson Welles passeert de revue als woordgrapje, maar Bert en ik vertolken enkel Cavett, Godard, Hitchcock en Truffaut.

QUE SERA SERA ging in 2019 in première. De Standaard schreef toen dat QUE SERA SERA de kans laat liggen om het seksisme van Hitchcock aan te kaarten. Begrijp je deze kritiek?

Helemaal niet. Het hele stuk is net een aanklacht tegen de vreselijke dingen die Hitchcock allemaal uitstak. Zo laten we bijvoorbeeld een montage zien waarop alle verkrachtingen en intimiteiten van de cineast aan bod komen waarin we hem willen tonen als de vieze voyeur die hij is. Het stuk is voor een vijfde gevuld met kreten van walging naar de cineast. Zo laten we hem letterlijk zeggen dat hij de Scandinavische vrouwen adoreert en de Engelse vrouwen graag een beurt zou geven in een taxi. Ik heb die recensent van De Standaard ondertussen een bril opgestuurd.

De recensie eindigde met de vraag: waarom nu Hitchcock? Heb je in het brillendoosje ook een antwoord op die vraag gestoken?

Waarom nu Shakespeare? Waarom nu Bach? Dat zijn vragen waarop ontelbare antwoorden bestaan. Laat ons zeggen dat Hitchcock net als voorgaande voorbeelden een tijdloos karakter heeft, die tijdloze thema’s aansnijdt. Angst, drift en passie zijn elementen die altijd werken en die altijd in een toneelstuk kunnen gegoten worden. 

Misschien willen we daarnaast de jeugd een inhaalbeweging laten maken. We zien vaak dat jongeren helemaal niet meer bekend zijn met de werken van Hitchcock. Dan is het verleidelijk om hen een gezonde portie filmgeschiedenis voor te schotelen.

Zien jullie veel jongeren in de zaal zitten?

We zien een mooie balans van leeftijden naar onze voorstellingen afzakken. Het succes of de kracht van de voorstelling hangt bij deze ook een beetje af van de omkadering. In Duffel speelden we bijvoorbeeld in een kleine cinema. Daar hadden ze in aanloop naar onze voorstelling een aantal Hitchcock vertoningen gescreend wat ervoor zorgde dat de helft van het publiek al in de juiste sfeer zat alvorens wij opkwamen. Dat zijn de soort culturele centra die een voorstelling naar een hoger niveau kunnen tillen.

Was Hitchcock fan van toneel?

Zijn films steunden alleszins op een aantal scenario’s geschreven door toneelschrijvers, maar ik denk niet dat Hitchcock geregeld afzakte naar het theater. Hij was trouwens niet zo’n fan van fictie.

Je zei in vorige interviews al dat je geen cinefiel was voor je aan QUE SERA SERA begon. Heeft het maken van de voorstelling daar verandering in gebracht?

Ik ben nu anders naar film beginnen kijken. Ik let meer op de technische aspecten van de enscenering en de cameratechnieken. Bij Hitchcock was bijvoorbeeld niets wat het lijkt. Niet alleen de vogels in Birds waren nep, zelfs de vogelgeluiden werden nagebootst om een kunstmatig gevoel op te wekken. Of voor de douchescène in Psycho werden niet alleen 78 beelden achter elkaar gemonteerd, maar ook verschillende actrices gebruikt. Dat zijn technische hoogstandjes die mij voorgoed met een technisch oog naar film doen kijken. Dat is de ene keer een zegen en de andere keer een vloek. Maar het is vooral, net als de voorstelling, een ode aan de illusie. 

Duik, bij voorlopig gebrek aan de echte voorstelling, in de wereld van Hitchcock. Onderstaande video toont een van de interviews waarop tg Stan zich baseerde. Dick Cavett voelt Alfred Hitchcock aan de tand:

Meer weten over de voorstelling? Ontdek alles over Que Sera Sera hier.