N.a.v. de voorstelling ontwikkelde Toneelhuis met de steun van de Europese Unie een audience development project dat zich richt op het thema uitsluiting en taalgebruik. Toneelhuis creëerde een meertalige longread Test of Civilisation, en werkte samen met AP-Hogeschool, afdeling journalistiek aan een intensief, participatief publiekswerkingstraject onder de titel Invisible Cities. We geven u graag een tussentijds verslag van de activiteiten die hierrond in de verschillende steden ontplooid werden.

De meertalige longread Test of Civilisation werd samengesteld uit actuele (nieuws)feiten uit 2015-2016 rond de stroom van vluchtelingen die op gang is gekomen en hoe Europa zijn onmacht toonde in de manier waarop er op politiek en medianiveau meer omgegaan werd. Deze feiten zijn gekoppeld aan een overzicht van het Europa in de aanloop naar WO I en het interbellum. Het is aan de lezer om al dan niet de overeenkomsten te zien, om zich vervolgens bewuster te zijn van de manier waarop politici en journalisten hun woorden zeer gericht kiezen met als duidelijke bedoeling een groep mensen inhoudelijk te beïnvloeden. Test of Civilisation wordt in de Europese speelplekken als educatief materiaal gebruikt in hun samenwerking met scholen.

Ook werken verschillende Europese partners, of theaters van de reisplekken, in samenwerking met een lokale journalistieke of communicatie-opleiding, nieuwe, lokale portretten uit van mensen die uitgesloten zijn en voegen deze toe aan het digitale platform Invisible Cities.
De deelnemende Europese partners zijn Le Phénix (Valenciennes, FR), MC Amiens (FR), Istanbul Theatre Festival (TR), Temporada Alta (Girona, ES) en RomaEuropa (Rome, IT).

Hugo Dewasmes, hoofd communicatie van Le Phénix blikt terug op de audience development in Valenciennes (FR):
“In Valenciennes hebben honderdvijfendertig leerlingen van het lycée rond Les Bienveillantes (De welwillenden) gewerkt. De longread diende als denk- en verdiepingsbasis. Het is absoluut noodzakelijk om bij de jonge generaties belangstelling te wekken voor geschiedenis, want vergetelheid is het grootste gevaar tegenover de opkomst van extreme bewegingen in Europa. ‘Wie zijn geschiedenis niet kent, loopt gevaar dat die zich herhaalt,’ zei Elie Wiesel, Nobelprijswinnaar van de Vrede in 1986. Dit is helemaal waar het om draait bij de bewustmaking van jongeren.
Nadat de leerlingen het boek in zijn context hadden geplaatst, zijn ze naar de voorstelling gaan kijken. Een journalist van La Voix du Nord heeft hun indrukken opgetekend.
De leerlingen hadden allemaal al van de Shoah gehoord – in de lessen geschiedenis, in een paar tv-reportages, maar de vragen die hen bezighielden hadden vooral te maken met het feit dat in De welwillenden de beul aan het woord is. Dat komt des te schokkender over omdat je het niet verwacht. Al bij al hadden weinig leerlingen zich afgevraagd hoe het zat met de uitvoerder van de straffen. In de verhalen ging het altijd over het lijden van de slachtoffers, hoe weinig echt meetbaar dat allicht ook is.
Tenslotte – en dit is eveneens een kernpunt waar de leerlingen op wijzen – is kunst er óók om je vragen te stellen over de grote aangelegenheden van de mensheid. Het lijdt geen twijfel dat het rechtstreekse contact met het podium en met de acteurs in Les bienveillantes de sowieso heel sterke impact van Jonathan Littells woorden nog versterkt. ‘Ook daar dient theater voor’: dat onthouden de lycéens hoofdzakelijk uit de ervaring die ze hebben meegemaakt.
De voorstelling was voor de leerlingen een gelegenheid zich af te vragen hoe ze zich verhouden tot de geschiedenis, maar ook tot kunst en theater in het bijzonder.”

Handan Uzal, Operation Coordinator van het Istanbul Theatre Festival licht het publiekswerkingstraject in Istanbul (TR)  toe:
“In Istanbul werkten vier studenten mee aan het Invisible Cities-project. Ze maakten onlineportretten van stadsbewoners die volgens hen op een of andere manier ‘onzichtbaar’ blijven in het stedelijk weefsel. De studenten die op het project werkten, vertelden dat ze meer zelfvertrouwen kregen omdat hun bijdrage op het digitale platform werd gepubliceerd, en ze voelden dat ze ook de mensen die ze interviewden meer zelfvertrouwen konden geven. De studenten kregen dat gevoel ook omdat hun interviews die ‘onzichtbare’ mensen een soort van ‘zichtbaarheid’ gaven. Uit de gestelde vragen konden de studenten opmaken hoe de ondervraagde personen zich voelen wanneer anderen naar hen kijken en over hen oordelen zonder hun geschiedenis en verhaal te kennen.

Met de longread konden ze gaan kijken naar toestanden uit het verleden en zich herinneren dat er toen ook discriminatie en vooroordelen heersten, die de weg effenden voor extremistische bewegingen en gruweldaden. Door actief deel te nemen aan het project hebben de studenten ingezien dat woorden die op het eerste gezicht onschuldig lijken de kiemen van dergelijke vooroordelen in zich kunnen dragen en de mechanismen die tot discriminatie leiden in gang kunnen zetten.”

In Girona bereidt men op dit moment de lancering voor van de Catalaanse portretten in samenwerking met de lokale krant El Pont/Avui. Ook in Gazet van Antwerpen en in Het Belang van Limburg verschenen al eerder portretten van mensen die uitgesloten zijn hier, in Vlaanderen. In Girona werkten dertig studenten Culturele Communicatie van de Universiteit van Girona (udG) en vier studenten Creatieve Fotografie van de ERAM universiteit werkten aan hun bijdrage op Invisible Cities. 

Guy Cassiers deed n.a.v. de voorstelling in Girona een interview in de krant El Pais.