Een Masterplan voor de Bourlaschouwburg

Een Masterplan voor de Bourlaschouwburg

Op naar de Bourla van de 21ste eeuw die het verleden en de toekomst in zich verenigt

Er wordt al bijna driehonderd jaar theater gespeeld en gemaakt in het hart van de stad aan de Komedieplaats. Stad Antwerpen wil dat de Bourlaschouwburg, kloppend hart van Toneelhuis, ook in de toekomst een plek blijft voor hedendaagse podiumkunsten. 
De historische schouwburg van Pierre Bruno Bourla, gebouwd in 1834, voldoet niet langer aan de huidige eisen van een publiek theatergebouw. Daarom is er behoefte aan een langetermijnvisie om de Bourla te transformeren tot een modern en hedendaags functionerend theater zonder afbreuk te doen aan het onbetwistbaar cultuurhistorisch belang en de erfgoedwaarde van de Bourlaschouwburg.
Om dat te doen werd een deskundig en ervaren ontwerpteam aangesteld onder leiding van DRDH Architects en Julian Harrap Architects uit Londen. Zij hebben in opdracht van Toneelhuis en de stad Antwerpen en in samenwerking met Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen een masterplan voor de Bourla opgemaakt.

 

Dit Masterplan is geen gedetailleerd ontwerpplan maar een coherent geheel van strategieën om zo evenwichtig mogelijk alle parameters met elkaar te verenigen. Dit Masterplan is ook opgesteld in overleg met alle stakeholders om te komen tot een ambitieus en haalbaar plan.

“Zowel de mensen die hier werken als het publiek van de Bourla verdienen een hedendaagse schouwburg met alle modern comfort en met respect voor het unieke erfgoed. Dat is de reden waarom we dit masterplan hebben opgemaakt. De stad Antwerpen financierde dit plan en trok daar ruim 400.000 euro voor uit. We hebben altijd geïnvesteerd in den Bourla en we zullen dat ook blijven doen.” - Caroline Bastiaens, Schepen voor cultuur, economie, stads- en buurtonderhoud, patrimonium en erediensten"

De vooropgestelde doelstelling van dit Masterplan is een hedendaags functionerend theater te realiseren van internationaal niveau zonder afbreuk te doen aan de erfgoedwaarde. Dit binnen de zichtbare contouren van het bestaande gebouw en zonder het eventuele hergebruik van de historische theatermachinerie voor de toekomst te hypothekeren. Het Masterplan is een totaalconcept dat kan samengevat worden in vier delen:

Hedendaags theater in een historische zaal
De historische hellende scène in het hart van de Bourla wordt vlak gemaakt in functie van hedendaags theater zonder te raken aan de verhouding tussen de scène, de parterre, de balkons in de zaal en het waardevolle erfgoed. Daartoe wordt het podium en het ondertoneel in zijn geheel verlaagd door middel van een uitgraving. De huidige parterre wordt herschikt met meer zitplaatsen, betere zichtlijnen en een beter comfort voor de toeschouwers.

Verweving van historische en hedendaagse theatertechnieken
Het historische houten theatermechanisme in het boven-en ondertoneel is een overblijfsel van het originele theater uit 1834 en moet gezien worden als één complexe machine. Het ondertoneel, dat in een hedendaagse theaterpraktijk niet meer gebruikt wordt, kan door de verlaging integraal bewaard worden. In het boventoneel worden oude en nieuwe theatertechnieken op een subtiele manier met elkaar verweven met op maat gemaakte oplossingen en zo min mogelijk aanpassingen aan het historische houten mechanisme.

Openheid en inbedding in het stedelijk weefsel
De Bourlaschouwburg heeft door verschillende bouwkundige ingrepen in de geschiedenis een relatief hermetisch en introvert karakter ontwikkeld. Het Masterplan integreert het theater opnieuw in het stedelijk weefsel en brengt de interne werking visueel meer naar buiten. De oorspronkelijke toegangen in de zijgevels van het voorblok worden opnieuw in gebruik genomen en de ‘salons’ van Bourla worden hersteld tot nieuwe publieke ruimtes naast de Foyer op de tweede verdieping.

Logistieke uitbreiding zonder visuele impact op het stadsbeeld
Er is in de Bourlaschouwburg een uitgesproken gebrek aan logistieke voorzieningen en technische ruimtes voor een hedendaags functionerend theater. Het Masterplan bevat  een strategie van ondergrondse uitbreidingen waarbij alle noodzakelijke logistieke faciliteiten worden voorzien zonder visuele impact op het uiterlijk van het gebouw.  De uitbreidingen onder het gebouw worden doorgezet onder de Orgelstraat waardoor de Bourlaschouwburg en het voormalige Schermenhuis, waar nu de ticketbalie en de kantoren van Toneelhuis gevestigd zijn, structureel met elkaar verbonden worden.

“Ik ben zeer verheugd dat de stad met het realiseren van dit Masterplan de toekomst van hedendaags theater in deze unieke historische schouwburg wil verzekeren.” - Guy Cassiers, artistiek directeur Toneelhuis

Besluit
Met de hierboven beschreven ingrepen en een volledige restauratie van de Bourla beantwoordt dit Masterplan  aan de vooropgestelde doelstelling. Het maakt van de Bourla opnieuw een open en toegankelijk theater voor alle Antwerpenaren en theaterliefhebbers. Het toont bovendien aan dat het mogelijk is het waardevolle historische erfgoed van de Bourla en de ambities en noden van Toneelhuis als hedendaags theater op een gepaste manier met elkaar te vervlechten. Na de bouw in 1834, grote aanpassingen in 1865 en 1904 en de restauratie in 1993 die de Bourla redde van de sloop, is dit Masterplan de aanzet tot de derde grote transformatie in de geschiedenis van de Bourla.

Timing
Het komende jaar ligt de focus op de financieringsonderhandelingen, maar het is de ambitie om dit plan te realiseren in de loop van de volgende stedelijke beleidsperiode.

“Het voorliggende Masterplan is het resultaat van een zeer gedegen onderzoek en overleg met alle betrokken partijen. Deze aanpak heeft geresulteerd in een evenwichtig Masterplan, dat de basis kan vormen voor een voortbestaan van de Bourlaschouwburg als hedendaags theater én als monument met een hoge erfgoedwaarde.” - Advies Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen