Een blik in de wereld van diplomatie

Diplomaten. Ze verdedigen de belangen van je land, en die van de rest van de wereld. Maar wat is diplomatie precies? En wat gebeurt er tussen de vier muren van een diplomatiek overleg? “Een goede diplomaat moet mensenkennis hebben”, zegt Tom Sauer, professor aan de UAntwerpen.

“Diplomaten zijn ambtenaren die je land vertegenwoordigen om op de hoogte te blijven van hoe het er in de rest van de wereld aan toe gaat”, vertelt Sauer. “Ze werken niet alleen internationaal, maar ook in eigen land met buitenlandse diplomaten. Met diplomatieke gesprekken blijven ze op de hoogte van de toestand in andere landen, om hun buitenlands beleid daarnaar aan te passen. Dat is de doelstelling van diplomatie.

Aan de hand van die gesprekken verkrijgen diplomaten informatie die ze normaal niet in een krant kunnen vinden, of in het geval van multilaterale diplomatie zoeken ze oplossingen voor een probleem. “Bij zulke gesprekken zoek je gezamenlijk naar een aanpak voor wereldproblemen. Een voorbeeld van zo’n probleem is climate change. Daarvoor werken we internationale verdragen uit die we rond een tafel overleggen, en hopen dat die voor verbetering zorgen.”

Diplomaten in spe
In België is er geen opleiding om diplomaat te worden. “Je krijgt enkel een opleiding wanneer je al een diplomaat bent. In België kan je dat worden via een examen, waar je moet aantonen dat je kennis hebt over volkerenrecht en de internationale economie en politiek.” Voorbereiden op een job in de diplomatie kan wél met zelfstudie of een master ‘Internationale betrekkingen en diplomatie’.

“Jammer genoeg kan je niet in alle landen diplomaat worden met enkel de juiste kennis.Partijpolitiek speelt ook een belangrijke rol. Als je een partijkaart hebt, is de kans groter dat je uiteindelijk tot diplomaat kan benoemd worden. Ondanks dat ‘toegankelijke’ ingangsexamen is er dus nog een muur.”

Vriendjesdiplomatie?
Als je uiteindelijk diplomaat bent geworden, kan je werken om ambassadeur te worden. Hoe lang je daarvoor moeten werken hangt af van land tot land. “Je moet sowieso heel veel ervaring opdoen”, vertelt Sauer. “In de Verenigde Naties krijgen diplomaten die zich hebben ingezet in kabinetten en bij ministers een job als ambassadeur. In Amerika kunnen mensen uitgroeien tot ambassadeur, of de president kan zelf mensen benoemen voor de taak. Dan gaat het over vrienden of mensen die veel geld schonken aan hun campagne.”

In België zijn er drie Amerikaanse ambassadeurs, waarvan één in de NAVO zit, één bij de EU en één die aanwezig is bij gesprekken tussen 2 landen. “Een vriend van de president of een gulle schenker wordt vaak in een bilateraal geplaatst, maar bij de NAVO zal dat wel eerder iemand zijn die kennis heeft van diplomatie en zich vanuit z’n carrière omhoog werkte.”

Waar je geplaatst wordt, hangt af want wat je als diplomaat zelf wil. “Meestal probeert men rekening te houden met de voorkeuren van diplomaten en op basis daarvan de puzzel te leggen. Soms lukt dat, soms lukt dat niet… Maar je moet om de drie à vier jaar sowieso van land veranderen, en elke twaalf jaar weer naar de hoofdstad trekken om daar een functie te bekleden. Op dat vlak is de job erg afwisselend.”

Truken van de foor
De kennis van een diplomaat reikt verder dan enkele regels. “Een goede diplomaat moet veel mensenkennis hebben. Op die manier kan je goede contacten leggen, en de nodige informatie uit hen krijgen. Het is belangrijk dat je een goede onderlinge sfeer creëert wanneer wanneer je een diplomatisch gesprek voert. Als je er meteen in vliegt, verloopt het vaak te stroef.”

En wanneer je bij de serieuze punten van het gesprek komt, moet je precies weten hoe te werk te gaan. “Afhankelijk van de situatie, kan je een onderwerp op een bepaalde manier aanbrengen. Je kan iets op een harde diplomatische manier meedelen, maar je kan het ook op een zachtere manier aanbrengen. Als goede diplomaat ken je de kneepjes van het vak. Je merkt bijvoorbeeld op dat een gespreksgenoot een specifieke boodschap heeft die hij niet kwijt wil. Herkennen wanneer iemand iets stilhoudt, vergt veel training en oefening. Dat is ook de reden dat ambassadeurs zoveel jaren ‘op hun teller’ hebben. Al doende leren ze.”

Zoek de verschillen
Als we diplomatie in het westen en het Midden-Oosten zouden vergelijken, zijn er niet zoveel verschillen. “Diplomatie is een ambacht dat al eeuwen bestaat. De diplomatie die wij kennen, begon in de 19de eeuw, en sindsdien handelen alle diplomaten op een vrij gelijke manier. Dat is ook nodig om het vlot te laten verlopen. Daarom zijn er de formele en informele regeltjes van de diplomatie.”

Zelfs tussen een diplomaat uit een niet-democratisch en een democratisch land zijn er weinig verschillen. “Het grootste verschil is dat een diplomaat uit een een democratisch land moet luisteren naar het beleid van de minister en een diplomaat uit een dictatoriaal land is verplicht om het beleid te volgen. Een diplomaat uit een dictatoriaal  land zal daardoor ook minder buiten de lijntjes kleuren maar een diplomaat uit een democratisch heeft wel niet per se meer vrijheid. Anders zal de minister ook niet bepaald blij zijn.”  

De toekomst
Voor Tom Sauer blijft diplomatie heel belangrijk. “We hebben ze nodig omdat we nog met een statensysteem werken. Elke staat is verantwoordelijk voor zijn grondgebied en de inwoners die daarop leven, en vrede en veiligheid zijn nooit gegarandeerd”, stelt hij. “We moeten daaraan blijven werken via internationale instellingen als de VN en de NAVO. Natuurlijk zal de inhoud van wat we behandelen veranderen, maar de kern blijft altijd hetzelfde. Ik denk dat er niet snel een einde aan diplomatie zal komen.”

Geschreven door Amber Deckers, Hannah Petitjean en Yente Blommaert