De wonderlijke wereld van de diplomatie:

“het kan gevaarlijk zijn om diplomaat te zijn” 

Diplomaten zitten verspreid over de hele wereld en hebben een grote verantwoordelijkheid. De diplomatieke wereld blijft een mysterieus universum waar een gewoon mens geen toegang tot heeft. Wie zijn diplomaten precies? Hoe word je diplomaat? En is het gevaarlijk om een diplomatieke functie uit te voeren? “Diplomatieke overleggen hebben dikwijls een zekere enscenering”, vertelt een Europees ambtenaar, die anoniem moet blijven.

De weg naar de job 
“Als je een diplomaat wil worden moet je eerst een diplomatiek examen afleggen. Zo’n examen duurt een jaar. De keuze van het land waar je terecht gaat komen gebeurt via een standaardprocedure. Om de paar jaar wissel je van post. De termijn van een post is gemiddeld 3 à 4 jaar. Na je termijn verhuis je naar een andere post of keer je terug naar je thuisland. Je krijgt op het moment van je verhuis, een lijst met beschikbare posten waaruit je kan kiezen.”

Taken 
“De job van elke ambassade bestaat erin om de samenwerking met het thuisland zo breed en zo sterk mogelijk te maken via officiële documenten die een rechtsbasis hebben. Dat kan gebeuren op het het vlak van handel, cultuur, academische en medische en andere wetenschappelijke samenwerkingen. Er is dus een breed spectrum aan domeinen waarop een bilaterale ambassade probeert de belangen van een land te beveiligen door tot overeenkomsten te komen met het gastland.”

Zwijgen is goud 
“Wat er gezegd is tijdens diplomatieke gesprekken komt zelden naar buiten. Er wordt normaal gezien gezwegen over de inhoud van de gesprekken. Dat kan vaak voor problemen zorgen. De spanningen die rond diplomatieke onderhandelingen kunnen ontstaan, hebben vaak te maken met het feit dat er informatie gelekt wordt. Sommige partijen of subgroepen hebben er belang bij om de onderhandelingen te laten ontsporen. 

Door de onderhandelingen over bepaalde onderwerpen kunnen sommige groepen zich benadeeld voelen. Om dat te vermijden proberen ze stokken in de wielen te steken. Dat doen ze door bepaalde onderhandelingen of posities te lekken, zodat de buitenwereld weet waarover het gaat. Daarom moeten de teksten aangepast worden omdat de inhoud ervan nog niet bekend gemaakt mag worden of omdat de publieke opinie daar niet op voorbereid was. 

Daarom gebeuren diplomatieke onderhandelingen vaak in zeer beperkte kring. De essentie van de diplomatie is dat je discreet handelt en dat je het probeert vol te houden tot er een resultaat is waar beide partners zich kunnen achter scharen en waar ze gezamenlijk mee kunnen naar buiten komen.“

Diplomatie is theater 
“Het verloop van een diplomatiek overleg hangt af van het thema waarover het gaat. Normaal gezien is het een proces waarbij teksten, bijvoorbeeld een voorstel of een akkoord over handel of over academische samenwerkingen, wordt bekeken, geanalyseerd of zelfs gecorrigeerd aan de wensen van andere partijen of de jouwe. Vervolgens leg je die tekst weer voor aan de andere partijen, zo heen en weer, tot er een akkoord is. Zo heb je een juridische basis om de relaties tussen beide landen te vast te leggen. 

Diplomatieke overleggen bevatten ook een zekere enscenering. De diplomatie is een wereld waarin de belangrijkste persoon ook de belangrijkste positie krijgt. Denk maar aan de schikking van een tafel. Als je een fout maakt tegen het protocol, dan bega je een diplomatieke misstap.

Je kan daarop inspelen om er een boodschap van te maken. Bijvoorbeeld wanneer je iemand aan de zijkant van de tafel plaatst, wil je zeggen dat die persoon van dat bepaald land minder belangrijk is dan de andere personen aan de tafel of toch minder belangrijk dan de persoon die centraal aan de tafel zit. Wie je daar zet, is dus belangrijk, die zal die boodschap ook zo begrijpen.”

Gevaar 
“Het kan gevaarlijk zijn om een diplomaat te zijn. Er zijn gebieden en landen waar je als diplomaat extra in de kijker loopt en waar je toch wel aan een fysiek gevaar wordt blootgesteld. 

Het hangt ook wel af van de situatie. Er zijn situaties zoals oorlog, revolutie en rebellie, waarbij er effectief gevaar heerst omdat het in die situaties nuttig is om een diplomaat als troefkaart te hebben. 

Een voorbeeld van een extreem gevaarlijke situatie is de dood van de Italiaanse ambassadeur in Congo. Hij bevond zich in het Virungapark, dat zich in rebellengebied bevindt. Het Virungapark wordt namelijk door rebellen misbruikt voor smokkel. De Italiaanse ambassadeur was daar op missie samen met de VN om humanitaire hulp te bieden aan de bevolking die daar woont. Hij is het slachtoffer geworden van een schietpartij. “

Persoonlijke conflicten 
“Als diplomaat ga je over veel verschillende onderdelen binnen de ambassade. Je waakt mee over het buitenlands beleid van je eigen land. Wanneer er een conflict ontstaat tussen je thuisland en het land waar je op post zit, ben je als ambassadeur de bemiddelende tussenpersoon.

Hierbij blijven eigen meningen en standpunten zo veel mogelijk op de achtergrond. Uiteindelijk voer je als ambassadeur de instructies uit die je krijgt. 

Toch wordt er tegelijkertijd van je verwacht dat je een mening hebt. Vanuit je eigen mening kan je immers contact leggen met je gesprekspartners en hun standpunten verkennen. Je eigen interpretatie over de situatie leg je naast die van iemand anders in dezelfde situatie. Van hieruit kan je iets in gang zetten, in dit geval is je mening echt een belangrijke manier van toenadering.Met andere woorden, je mening is niet belangrijk maar kan wel een nuttig instrument zijn om iets in beweging te krijgen tijdens bepaalde overleggen. “

Diplomaat in privé kringen 
“Een diplomaat kan regelmatig terug naar het thuisland. Dat is zeker het geval bij landen waar bijvoorbeeld veel luchtvervuiling is. Je krijgt dan van het ministerie regelmatig de kans om terug te keren naar België op een soort “verluchtingsverlof”. 

Diplomaat zijn is geen eenzame baan. Je kan een normaal familiaal leven hebben als diplomaat. Je kan zelfs je partner of gezin meenemen naar het land van plaatsing. “

Geschreven door Yente Blommaert en Hannah Petitjean